“Fazla iyidir” yanılgısı
Birçok kişi vitamin ve mineralleri ne kadar çok alırsa o kadar faydalı olacağını düşünür. Oysa vücutta belirli bir “güvenli üst sınır” vardır. Bu sınır aşıldığında vitamin toksisitesi (hypervitaminosis) veya mineral zehirlenmesi gelişir. (World Health Organization, 2023)
Yağda çözünen vitaminlerde toksisite riski
A vitamini
Yüksek dozda (günde >10.000 IU) alındığında baş ağrısı, görme bulanıklığı, kemik ağrıları ve karaciğer hasarına yol açar. Hamilelerde fazla alımı doğumsal anomaliler riskini artırır.
D vitamini
Aşırı alım (günde >10.000 IU) kanda kalsiyumu yükseltir, böbrek taşına, damar kireçlenmesine ve kalp ritim bozukluklarına neden olabilir.
E vitamini
Günlük 1.000 mg’ın üzeri kanama riskini artırır, kan sulandırıcı ilaç kullananlarda beyin kanamasına yol açabilir.
K vitamini
Fazlası özellikle yeni doğanlarda ve karaciğer hastalarında pıhtılaşma bozuk- luklarına yol açabilir. (National Institutes of Health, 2023)
Toksisite durumunda yapılacaklar
– Hemen takviyeyi bırakın.
– Hastaneye başvurun, kan ve idrar testleri ile toksisite düzeyi belirlenir.
– Destek tedavisi: Serum, idrar söktürücüler, bazen kortikosteroidler kullanılabilir.
– Organ fonksiyon takibi özellikle karaciğer ve böbrek için kritik önemdedir.
Güvenli kullanım önerileri
– Takviyeye başlamadan önce kan testi yaptırın.
– Ürünün etiketinde “% Günlük Değer” kısmına bakın, üst sınırın % 100’ünü aşmamaya çalışın.
– Aynı anda birden fazla multivitamin kullanmayın; içerikler çakışabilir.
– Çocuklarda doz yetişkinin yarısından az olmalı.
Toksisite vakalarından örnekler
D vitamini aşımı ve böbrek yetmezliği – Türkiye, 2023 Kış aylarında “bağışıklık güçlensin” diye her gün 10 damla (yaklaşık 20.000 IU) D vitamini kullanan bir kişi, birkaç ay içinde böbrek yetmezliği ile hastaneye yatırıldı.
Çinko zehirlenmesi – ABD, 2022
Gripten korunmak için her gün 150 mg çinko alan 55 yaşındaki bir adamda şiddetli mide bulantısı, bağışıklık çökmesi ve sinir hasarı gelişti.
A vitamini fazlalığı – Grönland, 2019
Karaciğer dostu sanılarak sıkça tüketilen fok balığı karaciğeri, yüksek A vitamini içerdiği için bir grup avcıda ciddi baş ağrısı, eklem ağrısı ve görme bozukluğu yaptı.
Bugün deneyebileceğiniz 3 şey
1 – Takviye listenizi kontrol edin: Üst sınırları aşan içerikler var mı?
2 – Kan testi planlayın: Özellikle D vitamini ve çinko seviyenizi ölçtürün.
3 – Doğal kaynakları artırın: Fazla takviye yerine dengeli beslenmeye yönelin.
YARIN
– Kan testiniz normal ama siz hâlâ yorgun musunuz?
– “Referans aralığı tuzağı” nedir, neden herkese uymuyor?
– Fonksiyonel eksiklikler nasıl anlaşılır?
– Kişiye özel vitamin–mineral düzeyi nasıl belirlenir?
– 7 günün sonunda hangi testleri yaptırmalı, hangi takviyeleri bırakmalı?
